Author Archive admin

Małżeństwo macho polega na tym, że jest zdominowane przez silnego męża, który wychodzi z założenia, że mężczyzna nie ma prawa okazywać słabości. Jest to małżeństwo, w którym zdanie męża jest najważniejsze. Mężczyzna jest nieufny, jego postępowanie jest wyzwalające. Z kolei postępowanie kobiety jest ostrożne i pozbawione pewności. Ma uczucie, że na nic nie zasługuje.

Podłoża tego typu małżeństwa należy doszukiwać się w sytuacji rodzinnej. Stąd też ich doświadczenia mają wpływ na ich wzajemne postrzeganie i oczekiwania. Mężczyzna pochodzi z rodziny, w której nie przykłada się większej wagi do relacji. Gdy dorośnie, może zdarzyć się tak, że nie będzie interesować się gdzie mieszka jego rodzeństwo. Nigdy nie widział rodziców w objęciach, dlatego obce są mu takie gesty, zachowania. W dzieciństwie częściej słyszał l o tym, co robi źle, niż był chwalony. Wyniósł z domu, że nie wolno mówić o swoich obawach i uczuciach. Mężczyzna wydaje dyspozycje, a kobieta je wykonuje, bez żadnych przeciwności. Jego zachowanie świadczy o tym, że żona jest jego własnością. Z kolei kobieta może być nerwowa, uległa, cicha bądź też zbuntowana i kłótliwa. Kobieta nie pracuje, zajmuje się domem i dziećmi.

Pożycie seksualne dla niego jest fizycznym wyzwoleniem, z kolei dla niej ciężkim sprawdzianem. On uważa, że kobieta powinna spełniać każde jego zachcianki, wypełniać każde dyspozycje. Kobieta nie może się przeciwstawić mężowi, gdy ten chce z nią współżyć.  Kobieta nie przeżywa orgazmu, traktuje to jako rozczarowanie.

W przeszłości mąż okazywał jej ciepło, troskę, miłość, teraz czuje się zdominowana przez niego. Kobieta w takim związku czuje się osaczona, załamana. Okazuje szacunek, choć czasem może on wypływać z lęku. Z kolei mężczyzna jest napastliwy, rozdrażniony, gdy coś nie idzie po jego myśli, sprawujący kontrolę. Oboje doświadczają niskiego poczucia wartości. On obawia się utraty kontroli, okazania słabości czy wprawienia go w zakłopotanie. Skupia się na wadach innych, aby nie dostrzegać swoich. Może również cechować się złym postrzeganiem samego siebie, które wyraża poprzez sarkazm, krytykę czy zazdrość. Nic dziwnego, że żona również zaczyna w siebie wątpić. Nie wie czy powinna być traktowana z szacunkiem. Robi wszystko, aby mąż był zadowolony.

Silną stroną tego małżeństwa jego struktura. Małżeństwo to ma zaplanowany harmonogram na najbliższy tydzień. Każdy wie, jakie są jego obowiązki. Ich dzieci odnoszą sukcesy, gdyż wiedzą, że ojciec nie toleruje błędów. Mimo, iż nie słyszą ciepłych słów od ojca, to potrafią sobie radzić w życiu.

Małżeństwo to ma jednak dwie charakterystyczne słabości. Pierwszym rodzajem słabości jest brak ciepła pomiędzy małżonkami, który przejawia się brakiem swobody do otwartego wyrażania swoich uczuć. Z kolei drugą słabością jest przywiązanie do pewnych ról. Mężczyzna odczuwa zakłopotanie w momencie, gdy pozostali domownicy robią coś, co w jego mniemaniu nie powinno mieć miejsca, np. płaczący syn, córka grająca w piłkę nożną. Jednakże obydwa rodzaje słabości wynikają z braku pewności siebie. Jest to małżeństwo, które pragnie być kochane, jednakże nie robią tego we właściwy sposób.

Jak ulepszyć takie małżeństwo? Co należy zrobić, aby wyzbyć się nadmiernej kontroli?

1. W przypadku pani macho

• powinna wykazać się pewnością siebie i w sytuacji gdy mąż zwraca się do niej ?przynieś mi gazetę?, mogłaby odpowiedzieć, że zrobi to jak skończy wypełniać swoje obowiązki, dodając tym samym, że zrobiłaby to chętniej gdyby usłyszała słowo proszę;
• warto doprowadzić do konfrontacji z mężem z jednoczesnym zachowaniem poczucia humoru i uśmiechu na twarzy. Mówiąc konfrontacja nie chodzi o atakowanie męża czy wycofywanie, lecz przedstawienie racji w sposób żartobliwy;
• doprowadzając do konfrontacji pani macho powinna pamiętać, aby podbudować swojego męża;

2. W przypadku pana macho:

• istotne znaczenie ma wsparcie zapewnianie żonie, dobre słowo, komplementy sprawią, że wpłynie to pozytywnie na nią;
• jednakże najważniejszym aspektem jest nauczenie się używać słowa proszę; żona chętniej będzie wykonywać zadania słysząc taki gest niż rozkazy;
• pan macho to osoba zbyt dumna, dlatego pokora czy słabość są mu obce. Dlatego polepszenie stosunków małżeńskich mógłby zacząć od sprawiania przyjemności żonie. Rezygnacja z własnych żądań i okazywania na każdym kroku swojej przewagi z pewnością będzie pozytywnie oddziaływać na jego żonę, częściej będzie widział ją uśmiechniętą, będzie czuła, że jest kochana, a tym samym wpłynie to na ich wzajemne stosunki.

Małżeństwo opiekuńczo-bezradne działa na zasadzie kontrastu. Powstało, gdy jeden z partnerów miał problem, a drugi zaoferował pomoc. Partner opiekuńczy jest wrażliwy, rodzicielski i doradzający. Jest osobą, która musi czuć się potrzebna. Z kolei partner bezradny to osoba przytłoczona problemami, jest dziecinna, bezbronna, bezradna, potrzebująca porady. Związek ten przypomina wątki filmowe, w których kobieta została uratowana przez mężczyznę. Sytuacja ta ma miejsce przed zawarciem związku małżeńskiego i ciągnie się do momentu jego trwania. Ich związek zaczyna się w momencie zajmowania się rodzicami i wszelkimi problemami w postaci depresji, lęku czy słabych wyników w szkole, pracy, złego zagospodarowania pieniędzmi. Małżonkowie pomimo wzajemnych uczuć, mogą czuć się związani ze sobą z powodu pomocy, jaką ktoś zaoferował. Mąż nie widzi w tym nic romantycznego, a jedyne co go przyciąga to współczucie. Trwają w związku, gdyż nie chcą się ranić.

Małżeństwo to polega na tym, iż jedna osoba ?daje?, a druga ?bierze?. Obydwoje się wykorzystują, aby zaspokoić własne potrzeby. Nie liczy się dla nich niesienie pomocy innym, gdyż są zajęci zadowalaniem siebie. Taką relację z łatwością można dostrzec, gdy partner opiekuńczy pyta partnera, czy zażył lekarstwa, jak się czuje. Z kolei partner bezradny czuje się osaczony i kontrolowany. Może również dojść do zamiany rolami, wtedy partnerzy są dla siebie opiekunami. Może się to odbywać co kilka miesięcy bądź lat. Notoryczne zajmowanie się tymi samymi problemami bywa wyczerpujące. Opiekun jest wycieńczony pomaganiem, a partner bezradny ma dość sytuacji, w jakiej się znalazł.

Fundamentalnymi emocjami doświadczanymi przez małżonków są gniew i poczucie winy. Gniew wynika z frustracji, a wina z przekonania, że mogą robić coś pożyteczniejszego. Każde z małżonków wychodzi z założenia, że do przetrwania potrzebują jakiś problemów. Może zdarzyć tak, że zaczną współdziałać ze sobą, byle tylko utrzymać dotychczasowe problemy bądź stwarzać nowe. Silną stroną małżeństwa jest empatia. Mimo, iż żadne z nich nie lubi koncentrować się na problemach, wykazują zdolność do rozumienia drugiej osoby. Inną cechą jest samorozwój. Każdy dąży do czynienia postępów, jednakże nie wiedzą, jakie je osiągnąć.

Jak pomóc takiemu małżeństwu? Mianowicie…

Postęp nastąpi, gdy każde z małżonków przestanie się koncentrować na swoich problemach. Aby to uczynić, muszą zwracać się do siebie w sposób motywujący. Partner opiekuńczy musi zacząć ograniczać udzielaną pomoc. W celu ułatwienia tego, należy skierować taką potrzebę na inny obiekt, np. działalność kościelną. Im szybciej porzuci opiekuńczą rolę, tym partner przejmie odpowiedzialność za swoje życie. W momencie nie okazywania pomocy osobie bezradnej, może ona odebrać to jako forma opuszczenia przez partnera. Aby takie małżeństwo przetrwało, osoba pomagająca musi podjąć ryzyko związane z pozbawieniem poczucia bezpieczeństwa. Z kolei osoba wymagająca pomocy, powinna zastanowić się, czy nie potrzebuje pomocy od osoby bardziej kompetentnej.

Małżeństwo takie tworzą osoby o wysokim poziomie inteligencji, które mają wysokie aspiracje, są kulturalne i łatwo nawiązują kontakty. Inni postrzegają ich jako osoby lubiące zabawę. W sytuacji towarzyskiej zabawy partnerzy rozdzielają się. Gdy są razem, trzymają się na dystans, opowiadają dowcipy. Aktywnym partnerem może być zarówno kobieta jak i mężczyzna. Jednakże najczęściej jest to kobieta, z kolei mężczyzna pełni rolę przeciwstawiającą. Małżeństwa takie dotyczą osób spełniających się zawodowo, o silnych przekonaniach i wartościach. Jest to związek oparty na słownych atakach i toczących się ?wojnach?, gdyż każdy chce mieć ostatnie zdanie do powiedzenia.

Ich małżeństwo zapoczątkowało poprzez wyrażanie pewności siebie. Z pozoru wydaje się, że idealnie do siebie pasują, oboje są duszą towarzystwa, zazwyczaj obracają się w kręgu osób agresywnych i pewnych siebie, którzy nie oglądają się za siebie. Partner aktywny jest bardziej towarzyski w porównaniu do partnera przeciwstawiającego. Z początku, to właśnie ta cecha sprawia, że partnerzy nawzajem się sobą interesują. Związek małżeński zawierają w wieku dwudziestu kilku lat, po kilku wcześniejszych latach tzw. chodzenie ze sobą. Ślub planują po jakimś czasie, gdy każdy zakończy pewien etap w swoim życiu, np. ukończenie szkoły, kursu bądź zaoszczędzenie pieniędzy.

Głównym elementem skupiającym na zachowaniach zewnętrznych jest tzw. temperatura. Chodzi o to, że aktywna partnerka przejawia cechy nadmiernej uczuciowości oraz wrażliwości. Pragnie być chwalona, zauważana i mieć poczucie, że mąż cieszy się z jej obecności. Z kolei małżonek cechuje się chłodem uczuciowym oraz zachowaniem dystansu. Partnerka ciągle dąży do bliskości ze swoim partnerem, jednakże reakcja jest zupełnie odwrotna. Mąż okazuje brak zainteresowania, niezaangażowanie. Przejawia poznawcze podejście do życia. Obeznany jest w podejmowaniu decyzji, które mają wpływ na ludzkie życie ze względu na wykonywaną pracę. Uważa się za ideał, który doskonale wie co robi, dlatego ciężko mu zaakceptować porażkę w małżeństwie.

Aktywna partnerka chciałaby, aby ich małżeństwo emanowało ciepłem i serdecznością. Jednakże wybiera inna drogę w postaci narzekania i użalania się. Zdarza się, że mąż poprzez kupowanie żonie różnych rzeczy, daje jej odczuć, że się o nią troszczy. Ponadto rozpiera go duma z tego powodu. Cała ta sytuacja doprowadza do tego, że żona odczuwa zakłopotanie i zranienie. Obwinia się o zaistniałą sytuację, czuje się nieatrakcyjna. Po kilku latach może przerodzić się to w wrogość do męża, którą żona jednak ukrywa poprzez zaprzeczanie. Partnerka aktywna jest asertywna, oskarżająca i wymagająca. Z kolei przeciwstawiający się partner jest kontrolowany, chłodny oraz zatwardziały.

W przypadku wewnętrznych przeżyć, oboje czują się osamotnieni i zakłopotani. Potrafią radzić sobie z większością problemów, ale nie z tymi dotyczącymi współmałżonka. W trakcie porannego posiłku udają, że nic się nie stało, mimo iż dnia poprzedniego doszło do poważnej sprzeczki. Mają wiele wspólnych cech. Potrafią się bawić, są zaangażowani w pracę zawodową oraz bardzo aktywni. Przywództwo przychodzi im z łatwością. Zawsze sprawiedliwie traktują siebie nawzajem, pomimo iż nie podoba im się to co słyszą od siebie.

Silne strony takiego małżeństwa dotyczą silnych stron partnerów. Jednakże jak skłonić dwie uparte i dążące w swoich przekonaniach osoby do współpracy? O tym nieco później. Małżeństwo przez swoje współzawodnictwo, doprowadza do napięć. Ich największym problemem jest zaufanie. Nie są w stanie zrozumieć, że partner będzie ich kochał i akceptował, pomimo słabości. Są ostrożni i tłamszący w sobie słabości i problemy. Jest to związek, w którym partnerzy trzymają się na dystans. Dzieje się tak w momencie, kiedy partnerka chce się zbliżyć do partnera a ten się wycofuje. Z kolei gdy ona się wycofuje, to partner czuje, że może wtedy wykonać krok.

Zapewne intryguje Cię pytanie, dlaczego tak się dzieje? Doświadczenia takie są głównym podłożem sytuacji rodzinnej, która przyczynia się do problemów związanych z bliskością i intymnością. W sytuacji, gdy osobowość naszych rodziców bądź rodzeństwa sprawia, że zbyt silnie na nas oddziałują, wybieramy małżonka, który w pewien sposób zrekompensuje nam te braki, to czego potrzebowaliśmy w dzieciństwie. Aktywna partnerka od dzieciństwa angażowała się w różnego rodzaju przedsięwzięcia, dlatego jej przeświadczenie o byciu kochanym przez rodziców utożsamiała z osiąganiem dobrych wyników. Zrodziła się w niej postawa mówiąca, że nikt nie będzie w stanie jej zaakceptować, skoro nie akceptowali jej rodzice. W sytuacji braku bliskości i wsparcia ze strony rodziców, aktywna partnerka może również winić męża za brak okazywanego ciepła.

Jak poprawić funkcjonowanie takiego małżeństwa ?

1. W przypadku aktywnej partnerki:

• do związku może pomału wkraczać stabilność, jeśli aktywna partnerka nieco zmieni swoją intensywną potrzebę bliskości. Może ową siłę skierować na inne zajęcie, wtedy przestanie odczuwać presję przez męża. Ważne jest, aby cały proces zmian nastąpił od aktywnej partnerki, gdyż to ona ma silną motywację, przez co mocniej może zapoczątkować zmiany;
• aktywna partnerka może pomóc swojemu mężowi, dając mu tym samym przestrzeń, która pozwoli mu na wkroczenie w ich relacje. Przestrzeń ta może dotyczyć skracania rozmów telefonicznych, wyjścia na zakupy, kiedy mąż wraca z pracy;
• aktywna partnerka musi uświadomić sobie, że obdarowywanie jej prezentami to sposób męża na okazywanie miłości. Powinna zaakceptować ten fakt, niż insynuować, że to sposób przekupstwa;
• musi wyzbyć się obawy, że kiedy nie będzie domagać się uwagi ze strony męża, to on o niej zapomni;
• warto, aby wykazała się odwagą i potrafiła otworzyć się przed mężem, mówiąc, dlaczego tak postępuje, co chce tym osiągnąć, jak odbiera jego zachowanie;

2. W przypadku przeciwstawiającego męża:

• mąż również musi wyzbyć się lęków dotyczących ciągłych rozmów i udowadniania swoich uczuć żonie. Obawia się jak żona zareaguje, gdy on zrobi coś nie po jej myśli. Zapewne żona będzie oczekiwać uwagi z jego strony, jednakże nie tyle ile on zakłada. Wystarczy okazanie żonie chęci z nią przebywania niż ucieczki w pracę zawodową;

3. W przypadku obojga małżonków:

• ich głównym problemem jest powiedzenie sobie o swoich uczuciach. Kilka prostych zdań pomoże przełamać barierę, którą sami stworzyli względem siebie. Zamiast oskarżeń i pretensji mąż może docenić fakt uzewnętrzniania się żony i ją pochwalić. Prawiąc komplementy powinien utrzymywać z nią kontakt wzrokowy, uśmiechać się i przytulać. Początkowo partnerka może być podejrzliwa, gdyż obce jej są takie zachowania męża. Dlatego przeciwstawiający mąż powinien ze spokojem wysłuchać tego, co żona ma do powiedzenia, a szybko zrozumie, jak bardzo zależy mu na niej.

Ten typ małżeństwa jest dość powszechnym rodzajem osobowości małżeńskiej. Charakteryzuje się tym, iż aktywny partner stara się, aby ich małżeństwo funkcjonowało jak należy. Jednakże musi swojego pasywnego partnera nakierować, wskazać drogę. Przez co z kolei, pasywny partner może czuć się osaczony i odnosić wrażenie, że jest pod pantoflem. Zdarza się, że aktywnym partnerem jest mąż, jednakże w większości przypadków, to właśnie żona wszystkim steruje, przez co mężczyzna ma poczucie, że ta ciągle na niego narzeka.

Małżeństwo rozpoczyna się wzajemnym uzupełnianiem się. Jednakże zewnętrzne zachowania są różnorodne. Jeden z partnerów może być samodzielny i niezależny. W przypadku gdy nie pracuje zawodowo, angażuje się w każdą możliwą działalność społeczną. Pasywny partner ze spokojem się wszystkiemu przygląda, choć dziwi się po co to wszystko. Aktywny partner zazwyczaj dysponuje pieniędzmi oraz organizuje spotkania towarzyskie. Może się zdarzyć, że oboje cierpią z powodu bezradności i poczucia, że małżeństwo ich przerosło. Każdy z nich przeżywa to na swój sposób, nie zdając sobie sprawy, że druga osoba przeżywa to samo. Nie wiedzą jak poprawić relacje pomiędzy sobą nawzajem, gdyż boją się być ponownie zranieni. Pasywny partner męczy się z powodu opiekuńczej kobiety, a ta musi znosić infantylnego męża. Jednakże nie zdają sobie sprawy, że wewnątrz są do siebie podobni.

Łączy ich fakt, iż obydwoje są ofiarą sytuacji, są zależni. Małżeństwo aktywno-pasywne cechuje się chłodem. Nie jest całkowicie nudne, jednakże nie jest również intensywne. Zazwyczaj są to osoby o przeciętnych warunkach życia. Mieszkają w przeciętnej dzielnicy i prowadzą przeciętny tryb życia.

Zaletą ich małżeństwa jest to, że są opiekuńczymi rodzicami, lojalni względem siebie, wierni oraz przejawiają zainteresowanie społeczeństwem. Nie pełnią roli przywódcy, ale są uczestnikami, na których można liczyć. Liczy się dla nich zaspokojenie kluczowych potrzeb w postaci pomocy choremu.

Małżeństwo to również przejawia słabości, w szczególności w komunikowaniu się. Pasywny partner unika kontaktu wzrokowego, mówi niepełnymi zdaniami – podniesionym bądź niskim tonem, jest skryty, nie uzewnętrznia się. Z kolei aktywnego partnera ogarnia frustracja z powodu swojego pasywnego partnera, którego nie jest w stanie zmotywować do powiedzenia o swoich uczuciach, myślach. Inną słabością może być poczucie niewystarczalności ze względu na porównywania do innych małżeństw. Za tym idzie kolejna słabość w postaci wymijającego zachowania. Obydwoje unikają siebie, gdyż wychodzą z założenia, że nie potrafią się wzajemnie zadowolić. Jednakże fundamentalnym problemem w tego typu małżeństwie jest zależność. Pojawia się ona, gdy jeden z partnerów zbyt silnie dąży, aby drugi partner zaspokajał jego potrzeby.

Głównym podłożem takiej zależności jest oczekiwanie, że małżonek będzie taki jakiego ta osoba potrzebuje. Taka wizja prowadzi do konfliktów, gdyż każdy z partnerów będzie oczekiwać zaspokojenia potrzeb przez drugiego partnera.

Pewnie zadajecie sobie pytanie: ?Jak ulepszyć takie małżeństwo? ? ?Co zrobić, aby poprawić komunikacje w związku?? Oto kilka rad:

1. Należy pamiętać, że każdy z małżonków chciał zbudować szczęśliwy związek. Nie wolno zapomnieć o szczerych intencjach.
2. W przypadku aktywnej żony :

• powinna więcej prawić komplementów mężowi, aby podbudować jego wartość, aby czuł się ważny i kochany;
• powinna prosić o radę. W ten sposób okaże mężowi, że go potrzebuje;
• nawet gdy utraciła zaufanie do męża i powyższe argumenty wydają jej się ryzykowne. Warto podjąć próbę, aby mąż mógł otwarcie wyrażać swoje odczucia przy podejmowaniu decyzji;
• ryzyko polega na uświadomieniu sobie, że małżeństwo nigdy nie będzie takie jak sobie wymarzyła;
• istotne jest, aby zdała sobie sprawę, iż użalanie się i ciągła krytyka do niczego dobrego nie prowadzi; musi ograniczyć nawyk obwiniania partnera, aby ten był zmotywowany do zmiany zachowania;
• warto zrobić listę pozytywnych elementów, jakie mają miejsce w małżeństwie. Gdy żona jest rozzłoszczona, wtedy na liście znajdują się rzeczy, których nie lubi w związku. A nie o to w tym chodzi.

3. W przypadku pasywnego męża:

• musi przełamać kwestię unikania konfrontacji oraz wyuczyć się bezpośredniości wobec partnerki. W przypadku gdy nie widzi takiej możliwości, powinien udać się na kurs poświęcony uczeniu się pewności siebie;

4. W przypadku obojga partnerów:

• może zdarzyć się tak, że wszelkie próby polepszenia sytuacji zostaną zignorowane przez partnera. Jednakże trzeba pamiętać, że powinniśmy zachowywać się odpowiedzialnie. Niezależnie czy partner zareagował odpowiednio czy też nie, sytuacja nie ulega zmianie;
• jednakże podejmowanie wysiłków przynosi rezultaty, gdyż partnerzy uczą się niwelowania zależności od siebie;

Terminem stres określa się szczególny rodzaj sytuacji (sytuacje stresowe) bądź czynników oddziałujących na człowieka (stresory), wywołujących stan napięcia emocjonalnego; to stan wewnętrzny oznaczający napięcie emocjonalne o ujemnym znaku (stan stresu); to zmiany w zachowaniu się występujące na skutek działania sytuacji stresowej, mogą być doraźne lub stałe.

Źródeł stresu należy doszukiwać się w poniższych sytuacjach:

• sytuacja deprywacji – sytuacja, w której podmiot działający pozbawiony jest czegoś, co jest potrzebne do jego normalnego życia lub funkcjonowania, sytuacja, w której nie są zaspokojone jakieś podstawowe potrzeby podmiotu. Mogą to być albo potrzeby fizjologiczne np. sytuacja głodu, pragnienia itp., albo potrzeby społeczne np. sytuacje izolacji, albo potrzeby natury psychicznej np. sytuacje niepowodzenia. W sytuacjach deprywacji może nastąpić albo obniżenie się poziomu sprawności organizmu, albo procesy dezorganizacji funkcjonalnej.
• sytuacje przeciążenia – powstają wtedy, gdy trudność zadania jest na granicy możliwości podmiotu, na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowej np. kiedy człowiek o niskich kwalifikacjach ma do wykonania zadanie wymagające wysokich kwalifikacji. W sytuacjach tych obserwuje się obniżanie poziomu wykonania, a także zaburzenia nerwowe, przejściowe stany napięcia nerwowego oraz nerwice.
• sytuacje utrudnienia – powstają, gdy możliwość wykonania zadania zostaje zmniejszona wskutek pojawienia się w sytuacji jakichś elementów zbędnych (przeszkody) lub nieobecności jakichś elementów potrzebnych (braki). Zarówno przeszkody, jak i braki dezorganizują sytuację i przez to właśnie utrudniają czynności orientacyjne, decyzyjne i wykonawcze.
• sytuacje konfliktowe – powstają, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych, mogą to być zarówno siły fizyczne, jak i sprzeczne naciski społeczne lub moralne.
• sytuacje zagrożenia – zagrożenie występuje wtedy, gdy istnieje zwiększone prawdopodobieństwa naruszenia jakiejś wartości cenionej przez podmiot działający, życia, zdrowia, jego samego i jego bliskich, własności, uprawnień, pozycji społecznej, dobrego imienia, własnego dzieła, poglądów, dobrego samopoczucia lub samooceny, np. sytuacja pacjenta poddającego się niebezpiecznej operacji. Zagrożenie może być wynikiem zarówno układu zewnętrznych elementów sytuacji, jak i wewnętrznego stanu człowieka.

Aby lepiej zrozumieć rodzący się problem stresu warto zwrócić uwagę na to, jak przebiega stres według niektórych modeli:

W biologicznej koncepcji stresu  (H.Selye) wyróżniamy dwa rodzaje zmian: specyficzne – zachodzące w miejscu wystąpieniu stresora, np. w okolicy skaleczenia, nazywane lokalnym zespołem adaptacyjnym; zmiany wywołane swoiście, specyficznie, przez określony rodzaj stresora oraz  niespecyficzne – globalne, nazywane ogólnym zespołem adaptacyjnym, np. działanie wysokiej temperatury na tkankę -> lokalne zniszczenie tkanki -> zwiększona aktywność nadnercza i innych gruczołów-> mobilizacja całego organizmu. Selye wyróżnił w modelu biologicznym trzy następujące po sobie, w razie odpowiednio długiej ekspozycji na bodziec, stadia:

• stadium reakcji alarmowej:

1. faza szoku – początkowy wpływ czynnika szkodliwego na organizm, pojawiają się różne wskaźniki uszkodzenia organizmu i ich sygnały fizjologiczne, np. spadek ciśnienia krwi.
2. faza przeciwdziałania szokowi – pojawiają się reakcje wskazujące na podjęcie przez organizm aktywnych wysiłków obronnych, towarzyszą temu zmiany w funkcjach fizjologicznych np. wzrost ciśnienia krwi.

• stadium odporności – organizm dobrze znosi działające od dłuższego czasu czynniki szkodliwe, a jednocześnie słabiej toleruje działanie szeregu innych bodźców, uprzednio nieszkodliwych.
• stadium wyczerpania – pojawia się, gdy stresory w dalszym ciągu oddziałują na organizm i nie jest on w stanie skutecznie ich zwalczać, pojawia się uogólnione pobudzenie całego organizmu, które jest wskaźnikiem rozregulowania funkcji fizjologicznych i utraty zdolności obronnych przez organizm.

W psychologicznym modelu reakcji na stres mamy do czynienia z:

• fazą mobilizacji – która powstaje, gdy jednostka znajdzie się w sytuacji stresowej. Następuje wtedy wzrost intensywności reakcji (tempo działań zwiększa się) oraz podwyższenie się sprawności procesów intelektualno – poznawczych (przyspieszenie procesów myślowych, polepszenie pamięci itp.)
• fazą rozstrojenia – która powstaje, gdy stres nasila się lub trwa zbyt długo. Poziom wykonania w zakresie rozmaitych czynności spada, a w zachowaniu pojawia się dezorganizacja (np. ich motoryka nie ma już takiej precyzji jak poprzednio). Występują również chwilowe zahamowania w postaci przerw w działaniu i myśleniu, trudności w koncentracji uwagi, przypominaniu, percepcji.
• fazą destrukcji – która pojawia się przy dalej narastającym napięciu emocjonalnym, człowiek nie potrafi już sprostać wymaganiom sytuacji, w jakiej się znalazł, i wykonywać w niej określonych zadań. Obserwuje się też objawy apatii, rezygnacji.

Frustracja to przeszkoda, która pojawiła się na drodze do realizacji celu; to bezpośredni efekt wystąpienia przeszkody, czyli przerwanie ciągu czynności ukierunkowanych na zrealizowanie określonego celu. Stan frustracji-zespół przykrych emocji, które pojawiają się w wyniku zablokowania dążeń podmiotu. Frustracja to specyficzne zjawisko, którego wystąpienie jest możliwe wtedy, gdy jednocześnie spełnionych jest szereg warunków. Frustracja jest pojmowana jako stan organizmu wywołany określoną sytuacją i prowadzący do form reagowania nieadekwatnych wobec zmieniających się warunków działania. W przypadku frustracji również mówimy o przyczynach:

• Czynniki wewnętrzne – źródła frustracji tkwią wewnątrz osobnika (wynikają z jego właściwości fizycznych i psychicznych), czynniki te odnoszą się do braków natury fizycznej (np. kalectwo), a także braków i przeszkód psychologicznych (np. braki w zakresie posiadanych wiadomości i umiejętności koniecznych do poprawnego rozwiązania danego problemu, konflikty motywacyjne);
• Czynniki zewnętrzne – źródłem są właściwości obiektywnej sytuacji, w której osobnik działa. Np. spóźnienie się autobusu, którym człowiek ma dojechać na czas do pracy. Wyróżniamy przeszkody: o charakterze fizycznym np. brak niezbędnych narzędzi; o charakterze psychologicznym, które obejmują zarówno niedobór informacji potrzebnych do optymalnego rozwiązania zadań, jak i spostrzegane przez człowieka wymagania, ograniczenia i zakazy natury społecznej (przeszkody symboliczne). Przeszkody bierne – tylko blokują działanie, same jednak nie stanowią zagrożenia (np. drzwi zamknięte na klucz). Z kolei przeszkody czynne dodatkowo wzbudzają w jednostce poczucie zagrożenia (np. policjant zagradzający wejście). Przeszkody symboliczne mają z reguły charakter czynny.?          

Co się dzieje, kiedy nie daje się zwalczyć przeszkody lub podmiot nie może czy nie chce się wycofać (skutki frustracji):

• agresja – frustracja rodzi tendencję do agresji. Frustracja wywołuje zawsze tendencję agresywną, zaś wystąpienie zachowania agresywnego wskazuje nieodmiennie na poprzedzającą je frustrację. Agresja jest tu pojmowana jako działanie, którego celem jest wyrządzenie szkody osoby lub przedmiotowi, na który zostanie skierowana.

• fiksacja ? stereotypizacja, usztywnienie zachowania się. Pod  wpływem frustracji zachowanie traci swoją plastyczność i adaptacyjność. Zdolność dostosowywania się do zmian w sytuacji jest ograniczona, a czynności stają się kompulsywne (przymusowe).
• regresja – pojawienie się bardziej prymitywnych form zachowania się spotykanych we wcześniejszych okresach rozwojowych. Regresja spowodowana przez frustrację może przejawiać się w obniżeniu funkcji intelektualnych i sprawności wykonania, a także w sferze życia emocjonalnego i postaw społecznych człowieka (oznacza ono powrót do wybierania tych obiektów, które w jednej z wcześniejszych faz rozwojowych przynosiły jednostce gratyfikację emocjonalną). Frustracja może więc doprowadzić do tego, że dojrzały mężczyzna będzie niespodziewanie szukał oparcia w matce, jakby był małym chłopcem.

Z mobbingiem mamy do czynienia nie tylko w pracy. Możemy się z nim zetknąć także w szkole. Mobbing jest przemocą, która stosowana jest wobec słabszych osób, dzieci. Mobber bardzo dokładnie wybiera sobie ofiarę. Wie, że jego przyszła ofiara jest słaba psychicznie, dlatego pozwala sobie na podstępy oraz nieuczciwą strategię. Robi wszystko, aby dowieść, że ofiara sama jest sprawcą, przez co obniża jej wiarygodność. O mobbingu będziemy mówić, kiedy w grę będą wchodzić cztery warunki: długi okres dręczenia, powtarzalność, brak równowagi sił oraz nieprzychylne konsekwencje działań. Najczęstsze formy przejawianej agresji wobec ofiary to zastraszanie, używanie przemocy fizycznej, popychanie, szturchanie oraz kierowanie w stosunku do ofiary obraźliwych słów.

Możemy wyróżnić pięć technik mobbowania ofiary. Pierwszą techniką jest zaburzenie w komunikowaniu się. Ofiara ma ograniczona sposobność zabrania głosu, jest stale krytykowana, ignorowana. a jej wypowiedzi są przerywane. Drugą techniką jest zaburzenie relacji społecznych pomiędzy ofiarą a pozostałymi osobami. Przejawia się to w niezauważaniu ofiary i unikaniu kontaktu z nią oraz braku możliwości odezwania się. Kolejną techniką jest podważanie autorytetu ofiary w postaci oczerniania, szyderstwa, plotkowania, ośmieszania oraz wyrażaniu negatywnych, kłamliwych opinii na temat ofiary. Inną techniką może być również zaburzenie poczucia kompetencji ofiary, które przejawia się zlecaniem bezsensownych zadań, niezadawaniem poleceń. Mobbing może przejawiać się także poprzez działania wywołujące szkodliwy wpływ na zdrowie np. przez naruszanie warunków pracy, izolowanie, przemoc słowna czy fizyczna jak również obraźliwe, pogardliwe gesty, plotki.

Za przyczyny mobbingu należy uznać przyczyny społeczne i indywidualne. Przyczyny indywidualne związane są z cechami osobistymi ofiar oraz sprawców. Znęcanie się przez dłuższy okres przyczynia się do negatywnych konsekwencji, m.in w postaci zaburzenia struktury grupy. Z kolei do społecznych przyczyn należy zaliczyć braki w zarządzaniu instytucją – brak obowiązków, brak poprawnej komunikacji; złą organizację, uaktywnienie problemów związanych z rynkiem pracy.

Skutki mobbingu mogą być widoczne w formie stresu pourazowego, depresji, zaburzeń dysocjacyjnych, samobójstw oraz dyfuzji tożsamości. W przypadku PTSD widoczne objawy to: przejawy nadmiernego pobudzenia, zawężenie, które jest formą ograniczenia własnej aktywności oraz wspomnienia dotyczące nieprzychylnych doświadczeń. W większości sytuacji dochodzi jednak do depresji oraz zagrożenia ryzykiem samobójstw. Z kolei zaburzenia dysocjacyjne mogą przebiegać w formie tików, niepełnosprawności, niedowładów. Dyfuzja tożsamości to reakcja, z jaką nie potrafi sobie jednostka poradzić, przez co jest bezsilna i bezradna. Jest to mechanizm obronny polegający na reorganizacji samego siebie. Ma to na celu oderwanie się od ról, które trudno zaakceptować.

Ofiary jakie najczęściej są wykorzystywane to osoby wycofujące, prowokujące, nadgorliwe oraz młode wilczki. Ofiary wycofujące przejawiają wysoki poziom lęku. Cechuje ich nieśmiałość, ostrożność, nie rzucają się w oczy, nie szukają przyjaciół, brak im umiejętności samoobrony. Gdy dochodzi do konfliktu, czują się niepewnie, zdezorientowani, zagrożeni oraz bezradni. Częstym przejawem takiej sytuacji jest płacz. Są to osoby o niskich umiejętnościach społecznych, które nie potrafią negocjować warunków, nie potrafią zadbać o siebie, dlatego rezygnują z zamierzonych celów. W przypadku ofiar prowokujących mamy do czynienia z agresją. Są to osoby, które wywołują dużo zamieszania wokół własnej osoby. Cechuje ich ponadto bezkrytycyzm i brak dystansu. Są bardzo podejrzliwi, uważają, że działania ludzi są celowe w stosunku do nich. Jednakże nie darzą siebie zaufaniem i mają problem w pozyskaniu sobie innych. Osoby nadgorliwe mają przypisaną etykietę donosiciela. Są lękowe, bojaźliwe i podatne na wpływ innych. Zdają sobie sprawę z tego, iż ludzie nie darzą ich sympatią. Bywa i tak, że są izolowani i dyskryminowani. Ostatni typ ofiar – młode wilczki to osoby z wielką pasją, którym zdarza się spoglądać na innych z góry. Zazwyczaj są nielubiani ze względu na to, że zawyżają poziom i zajmują wysokie pozycje. Nie nawiązują znajomości, gdyż im na tym nie zależy. Otoczenie ich oczernia, dyskryminuje, izoluje, stają się przedmiotem żartów i złośliwości. Młodym wilczkom brakuje zdolności społecznych, przede wszystkim jeśli chodzi o negocjacje, kompromis.

Jak już wcześniej zostało wspomniane, mobbing może dotyczyć zarówno osoby dorosłej jak i dzieci, a tym samym można się z nim spotkać w sferze zawodowej i edukacyjnej. Cechy ofiar ze sfery pracowniczej to: nadmierna kompetentność, kłopoty z akomodacją, wyróżnianie się swoimi cechami z grupy, mała wydajność. Są to osoby chronione przepisami prawnymi ze względu np na niepełnosprawność, ciążę. W przypadku mobbingu szkolnego mamy do czynienia z outsiderami, czyli osobami przechwalającymi się, nieudacznikami i określanymi jako klasowy błazen.

Sprawcami mobbingu, ich opisem zajmują się kryminolodzy, socjologowie, dlatego też można wyróżnić trzy typy sprawców: autorytarni, antysocjalni oraz obsesyjno – kompulsywni. Pierwszy typ charakteryzuje się wysoką lecz mało stabilną samooceną, narzucaniem dystansu (w przypadku osób o niskich pozycjach), skłonnością do naruszania zasad, uległością i zaangażowaniem tylko w stosunku do osób mających władzę. Sprawcy antysocjalni to osoby narcystyczne o dużych potrzebach uznania, z niską poziomem empatii i możliwościami manipulacyjnymi. Intrygi, kłótnie, spiski to ich specjalność. Kładą nacisk na rywalizację. Bez obaw sięgają po przemoc. Z kolei sprawcy obsesyjno – kompulsywni to osoby lękowe, niepewne, nieprzewidywalne. Tworzenie teorii spiskowych to ich specjalność. Uważają się za nienagannych, dlatego zwracają innym uwagę, gdy tylko popełnia błędy. Pracowitość jest ich zaletą, jednakże muszą mieć wszystko pod kontrolą. Ofiarę traktują jako rywala. Jeśli przegrają tę walkę, pocieszenie znajdują zażywając środki psychoaktywne, z których najczęściej jest alkohol.

Problematyka mobbingu jest uregulowana prawnie w Kodeksie pracy. W razie stosowania mobbingu, pracownik po zgłoszeniu odpowiednim władzom tej sytuacji, ma możliwość dochodzić zadośćuczynienia lub odszkodowania, w zależności czy osoba doświadcza w wyniku tego problemów zdrowotnych.  

      Psychopatia to zaburzenie osobowości w podstawowych jej strukturach oraz sfera osobowości, do której należą: sfera emocjonalna, motywacyjna i potrzeb. Nadrzędną cechą odróżniająca psychopatie od innych cech psychicznych jest niezmienność. U jednostki psychopatycznej dominują tendencje perseweracyjne, które z kolei dominują nad tendencjami do zmiany struktury. Perseweracyjne tendencje powstają w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Osobowość psychopatyczna charakteryzuje się:

• trwałą niezdolnością do związków uczuciowych z innymi ludźmi (sfera emocjonalna)
• brakiem poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności
• nieumiejętnością odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokajania potrzeb)
• manipulacyjnością z tendencją do kłamstwa. Jest to podstawowa cecha psychopatii
• niezdolnością do przewidywania skutków własnego działania; niezdolnością do wysuwania wniosków z przeszłych doświadczeń; nieefektywnością procesu uczenia się
• słabym wglądem w siebie – bezkrytycyzm wobec własnego zachowania 
• zmiennością lub nietrwałością dążeń tzw. początki bez końca
• zmianą aktywności dla osiągnięcia doraźnego celu znikająca wobec minimalnych wymagań
• brakiem lęku psychicznego jako cechy
• w miarę sprawną inteligencją
• niskim poziomem reaktywności emocjonalnej. Jednostka potrzebuje silnej stymulacji często w formie agresji
• skłonnością do szantażowania, samobójstwa i samouszkodzenia
• nieadekwatnym agresywnym zachowaniem
• nierozróżnianiem granicy pomiędzy rzeczywistością a fikcją, kłamstwem a prawdą

        Cechy osobowości psychopatycznej są związane z dysfunkcjami, szczególnie w dwóch sferach: emocjonalnej i motywacyjnej, częściowo również poznawczej.

     Przyczyn takiej osobowości należy doszukiwać się w czynnikach psychologicznych, środowiskowych oraz biologicznych. W przypadku czynników psychologicznych główny nacisk położony jest na deprywację potrzeb emocjonalnych we wczesnym dzieciństwie (potrzeby miłości, przynależności i bezpieczeństwa); zniekształcenie stylów przywiązaniowych (styl lękowo-ambiwalentny) oraz typ osobowości matki. Matki charakteryzującej się labilnością emocjonalną, czyli takiej, która jest nie do odczytania ze względu na to, że sama zachowuje się jak dziecko, co z kolei powoduje u dziecka niepokój oraz dyrektywnością, w której chodzi o to, że dziecko musi zasłużyć na miłość matki. Do czynników środowiskowych należy zaliczyć nieprawidłową atmosferę rodzinną (liczne kłopoty, awantury), brak silnych więzi emocjonalnych w rodzinie oraz doświadczanie przez dzieci w rodzinie biologicznej przemocy jako ofiary lub świadek. Ostatnia grupą czynników są czynniki biologiczne, w skład, których wchodzą aberracje chromosomalne oraz mikro i makrouszkodzenia struktur mózgowych.